Η συνέντευξη με γονείς και παιδιά ως μέθοδος ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών και δυσλειτουργιών

Η συνέντευξη με γονείς και παιδιά ως μέθοδος ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών και δυσλειτουργιών

Επιμέλεια κειμένου: Δρ Ζωή Καραμπατζάκη

Περίληψη

Στη διαδικασία της πρώιμης ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών η συνέντευξη με το ίδιο το παιδί, με τους γονείς του ή με οποιονδήποτε άλλον εμπλέκεται στην αγωγή και την εκπαίδευσή του αποτελεί ένα καλό εργαλείο για τη συλλογή πολύτιμων πληροφοριών. Συνήθως χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με άλλες τεχνικές και μεθόδους όπως π.χ. η παρατήρηση, τα τεστ και τα ερωτηματολόγια. Ο συνδυασμός των πληροφοριών από το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιούμε, κατά περίπτωση, μας δίνει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα του προβλήματος που μελετάμε.

Στο κεφάλαιο αυτό θα προτείνουμε ενδεικτικά ερωτήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν σε μια συνέντευξη με το ίδιο το παιδί  και τους γονείς του προκειμένου να συλλέξουμε τις πληροφορίες που θέλουμε για αυτό.

 1. Εισαγωγή

Σύμφωνα με το Βάμβουκα (1993) «συνέντευξη είναι η ‘συνάντηση’ και συνομιλία δύο ή περισσότερων προσώπων με σκοπό την επίτευξη ενός προκαθορισμένου σκοπού. Αυτό που τη διακρίνει από τη συνηθισμένη μορφή συνομιλίας είναι η ύπαρξη του σκοπού και η συστηματική προσπάθεια που καταβάλλεται για την επίτευξή του».

            Στη διαδικασία της πρώιμης ανίχνευσης αναπτυξιακών διαταραχών η συνέντευξη με το ίδιο το παιδί, με τους γονείς του ή με οποιονδήποτε άλλον εμπλέκεται στην αγωγή και την εκπαίδευσή του αποτελεί ένα καλό εργαλείο για τη συλλογή πολύτιμων πληροφοριών. Συνήθως χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με άλλες τεχνικές και μεθόδους όπως π.χ. η παρατήρηση, τα τεστ και τα ερωτηματολόγια. Ο συνδυασμός των πληροφοριών από το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιούμε, κατά περίπτωση, μας δίνει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα του προβλήματος που μελετάμε.

            Υπάρχουν διάφορες μορφές συνέντευξης (Φίλιας, & άλλοι, 1998) όπως :

ü  δομημένη

ü   μη δομημένη

ü   εντοπισμένη ή όχι

ü   άμεση ή έμμεση

ü   επαναλαμβανόμενη ή panel

ü   κλινική

ü   σε βάθος

            Η συνέντευξη ως τεχνική έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες και είναι ένα αρκετά περίεργο είδος επικοινωνίας. Ιδιαίτερα όταν σχετίζεται με παιδιά προϋποθέτει έναν πολύ λεπτό χειρισμό εκ μέρους του συνεντευκτή. Καλό είναι οι ερωτήσεις να γίνονται από στήθους και οι σημειώσεις να κρατούνται μετά τη συνέντευξη και όχι κατά τη διάρκειά της. Αν χρησιμοποιηθεί μαγνητόφωνο πρέπει να υπάρχει απαραίτητα η συγκατάθεση του ερωτώμενου. Είναι σημαντικό η διεξαγωγή της συνέντευξης να γίνεται σε ένα ήρεμο περιβάλλον, χωρίς θορύβους, μέσα σε κλίμα φιλικό που να εμπνέει στον ερωτώμενο εμπιστοσύνη, ασφάλεια, και τη διάθεση να μιλήσει. Ο συνεντευκτής πρέπει να είναι ευγενικός, ενθαρρυντικός, συμπαθητικός για να δώσει έτσι μια ευνοϊκή εικόνα  από την πρώτη στιγμή. Συγχρόνως πρέπει να ενθαρρύνει τον ερωτώμενο, να προκαλέσει το ενδιαφέρον του και να τον καθησυχάσει (Φίλιας, 1998). Η επιτυχία στη διεξαγωγή της συνέντευξης εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από την προσωπικότητα του υπευθύνου της συνέντευξης και από το περιβάλλον μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται (Βάμβουκας, 1993).

            Η επιλογή των ερωτήσεων πρέπει να είναι προσεκτική και να εστιάζεται στο αντικείμενο της μελέτης. Η καταγραφή των απαντήσεων πρέπει να γίνεται με αντικειμενικό τρόπο και να αποφεύγονται οι άμεσες ερμηνείες. Η ερμηνεία τους μπορεί να γίνει σε επόμενο στάδιο.

            Στη συνέχεια θα προτείνουμε ενδεικτικά ερωτήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν σε μια συνέντευξη με το ίδιο το παιδί  και τους γονείς του προκειμένου να συλλέξουμε τις πληροφορίες που θέλουμε για αυτό.

2. Συνέντευξη με το παιδί

Προσαρμογή στο σχολείο

1.                  Σε ποια τάξη πηγαίνεις;

2.                  Τι σου αρέσει περισσότερο και τι λιγότερο στο σχολείο;

3.                  Πως τα πας με τα μαθήματα;

4.                  Ποια μαθήματα σου αρέσουν περισσότερο και γιατί;

5.                  Ποια μαθήματα σου αρέσουν λιγότερο και γιατί;

6.                  Πως τα πας ή πως σου φαίνονται οι δάσκαλοί σου.

Σχέσεις με άλλα παιδιά

1.                  Έχεις φίλους από το σχολείο ή από αλλού;

2.                  Τι σας αρέσει να κάνετε μαζί;

3.                  Πόσο συχνά βλέπεις τους φίλους σου εκτός σχολείου;

4.                  Όταν μαλώνετε, για ποιους λόγους μαλώνετε συνήθως με τους φίλους σου;

5.                  Τι σου αρέσει περισσότερο στους φίλους σου;

6.                  Τι σου αρέσει λιγότερο στους φίλους σου;

Οικογένεια

1.                  Ποια άτομα μένουν στο σπίτι σου;

2.                  Με ποιο άτομο τα πας καλύτερα; Γιατί;

3.                  Με ποιο άτομο δεν τα πας καλά; Γιατί;

4.                  Σε ποιόν από την οικογένεια λες τα μυστικά σου;

5.                  Τι σε θυμώνει στους γονείς σου;

6.                  Τι κάνεις όταν θυμώσεις μαζί τους;

7.                  Πότε θυμώνουν οι γονείς σου μαζί σου;

8.                  Τι κάνουν όταν θυμώνουν;           

9.                  Τι πράγματα σου απαγορεύουν οι γονείς σου να κάνεις; Τι συμβαίνει αν δεν υπακούσεις;

10.              Πως λένε τ’ αδέλφια σου;

11.              Τι κάνετε συνήθως μαζί;

12.              Πως τα πάτε;

13.              Πότε μαλώνετε;

Ενδιαφέροντα

1.                  Πως περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου;

2.                  Τι σου αρέσει να κάνεις;

3.                  Τι κάνετε όλη η οικογένεια μαζί;

4.                  Πως περνάτε το Σαββατοκύριακο;

Συναίσθημα και διάθεση

1.                  Τι σε κάνει να νοιώθεις χαρούμενος;

2.                  Τι σε κάνει να νοιώθεις στενοχωρημένος;

3.                  Τι σε θυμώνει;

4.                  Τι κάνεις όταν νοιώθεις χαρούμενος;

5.                  Τι κάνεις όταν νοιώθεις στενοχωρημένος;

6.                  Τι κάνεις όταν θυμώνεις;

Αυτοεικόνα

1.                  Τι σου αρέσει στον εαυτό σου;

2.                  Τι δεν σου αρέσει;

3.                  Υπάρχει κάτι που ήθελες ν’ αλλάξεις πάνω σου; Τι;

Φόβοι και ανησυχίες

1.                  Τι σε κάνει να φοβάσαι;

2.                  Τι κάνεις όταν φοβάσαι;

3.                  Ποια πράγματα σε κάνουν  ν’ ανησυχείς;

4.                  Πως αντιμετωπίζεις τις ανησυχίες σου;

5.                  Με ποιόν μιλάς για αυτές

Φαντασιώσεις και όνειρα

1.                  Πες μου για τα όνειρά του;

2.                  Ποιο ήταν το ποιο ωραίο σου όνειρο;

3.                  Ένα όνειρο που σου προκάλεσε φόβο;

4.                  Υπάρχει κάποιο όνειρο που το βλέπεις επανειλημμένα;

5.                  Ποια είναι η πιο παλιά σου ανάμνηση;

6.                  Ποια είναι η πιο χειρότερή σου ανάμνηση;

7.                  Ποια είναι η πιο χαρούμενη σου ανάμνηση;

8.                  Πες μου τρεις ευχές;

9.                  Σου αρέσουν τα ζώα;

10.              Ποιο ζώο σου αρέσει πιο πολύ; Γιατί;

Μελλοντικά σχέδια

1.                  Τι θα ήθελες να κάνεις όταν τελειώσεις το σχολείο;

2.                  Τι σου αρέσει σ’ αυτό το επάγγελμα;

Ψυχοσωματικά συμπτώματα

1.                  Έχεις ποτέ πονοκεφάλους;

2.                  Πόσο συχνά;

3.                  Πως περνούν;

4.                  Έχεις πόνους στο στομάχι;

5.                  Πόσο συχνά;

6.                  Πως περνούν;

7.                  Άλλους πόνους;

3. Συνέντευξη με τους γονείς

Σχέσεις του παιδιού με τους γονείς

1.                  Πως τα πάει μαζί τους;

2.                  Εκτός από διάβασμα τι άλλο κάνουν μαζί;

3.                  Πόσο συχνά;

4.                  Τι αρέσει στο παιδί να κάνει με τους γονείς του

5.                  Πως αντιδρά όταν του ζητήσουν να κάνει κάτι που δεν θέλει;

6.                  Υπακούει;

7.                  Τι κάνουν οι γονείς όταν θέλουν να το τιμωρήσουν;

8.                  Ποιος αναλαμβάνει να το τιμωρήσει;

9.                  Είναι αποτελεσματική η τιμωρία;

10.              Θεωρούν το παιδί εύκολο;

11.              Προσαρμόζεται εύκολα;

12.              Σε ποια θέματα τους δυσκολεύει;

13.              Σε ποια θέματα θεωρούν ότι το παιδί είναι εύκολο;

14.              Πέστε μου 3 από τα θετικά του;

15.              Πέστε μου 3 από τα αρνητικά του;

Σχέσεις με άλλα μέλη της οικογένειας

1.                  Πόσα άτομα μένουν στο ίδιο σπίτι με το παιδί;

2.                  Έχει δικό του δωμάτιο;

3.                  Που διαβάζει;

4.                  Που παίζει;

5.                  Που κοιμάται;

6.                  Κοιμάται μόνο του;

7.                  Αν όχι με ποιόν;

8.                  Πως τα πάει με τα αδέλφια του;

9.                  Κάνουν πράγματα μαζί;

10.              Εάν ναι, τι κάνουν μαζί;

11.              Για ποια θέματα συνήθως μαλώνουν;

12.              Τι κάνουν οι γονείς όταν τα παιδιά τους μαλώνουν;

Σχέσεις με άλλα παιδιά

1.                  Πως τα πηγαίνει με τα άλλα παιδιά;

2.                  Ποια είναι τα ονόματα των φίλων του;

3.                  Είναι φίλοι από το σχολείο;

4.                  Από τη γειτονιά;

5.                  Παιδιά φιλικών οικογενειών;

6.                  Τι τους αρέσει να κάνουν μαζί;

7.                  Πόσο συχνά παίζουν μαζί ή βρίσκονται εκτός σχολείου;

8.                  Που βρίσκονται εκτός σχολείου;

9.                  Πως αντιδρά το παιδί όταν θυμώνει με τους φίλους του;

10.              Πως του συμπεριφέρονται τα άλλα παιδιά;

Προσαρμογή στο σχολείο

1.                  Πως τα πάει στα μαθήματα του σχολείου;

2.                  Ποια η σχέση του με τη δασκάλα;

3.                  Τι του αρέσει περισσότερο στο σχολείο;

4.                  Τι του αρέσει λιγότερο;

5.                  Ποιος το βοηθά στα μαθήματα;

6.                  Πως αντιδρά στις δυσκολίες;

7.                  Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η αιτία των δυσκολιών;

8.                  Κάνει το παιδί ιδιαίτερα μαθήματα;

9.                  Για ποιο λόγο;

Δραστηριότητες εκτός σχολείου

1.                  Τι είδους δραστηριότητες έχει το παιδί εκτός σχολείου;

2.                  Ασχολείται με σπορ-μουσική;

3.                  Του αρέσουν αυτές οι δραστηριότητες;

4.                  Τι κάνει όταν δεν έχει διάβασμα και δεν βρίσκεται με φίλους;

Συναίσθημα και διάθεση του παιδιού

1.                  Ποια είναι συνήθως η διάθεση του παιδιού;

2.                  Είναι χαρούμενο;

3.                  Είναι χαμογελαστό, θυμωμένο, απαθές, θλιμμένο;

4.                  Τι το κάνει να είναι χαρούμενο;

5.                  Τι το κάνει να στεναχωριέται;

6.                  Τι κάνει όταν στεναχωριέται;

7.                  Ποια πράγματα το θυμώνουν;

8.                  Τι κάνει όταν θυμώνει;

9.                  Ποια πράγματα φοβάται;

10.              Τι κάνει όταν φοβάται;

11.              Πόσο εύκολα αλλάζει διάθεση;

Μια τυπική μέρα του παιδιού

1.                  Τι ώρα ξυπνά;

2.                  Πόσες ώρες είναι στο σχολείο;

3.                  Τι κάνει όταν γυρίσει από το σχολείο;

4.                  Πόσες ώρες διαβάζει;

5.                  Εάν κάνει ιδιαίτερα μαθήματα, πόσο χρόνο παίρνουν;

6.                  Τι κάνει τα απογεύματα εκτός του διαβάσματος;

7.                  Πόσος χρόνος του μένει ελεύθερος κάθε απόγευμα;

8.                  Τι ώρα κοιμάται;

9.                  Κάτι άλλο σημαντικό που θέλετε να προσθέσετε;

Βιβλιογραφία

Sattler, J.M. (1992). Assessment of children’s intelligence and special abilities (2^nd ed). Boston : Allyn and Bacon.    

Βάμβουκας, Μ. (1993). Εισαγωγή στην Ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία. Αθήνα : Γρηγόρης.(3^η έκδ.)3)

Μόττη- Στεφανίδη, Φ. (1999). Αξιολόγηση της Νοημοσύνης Παιδιών Σχολικής Ηλικίας και Εφήβων. Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα.

 Φίλιας, Β., κ. άλ. (1996). Εισαγωγή στη μεθοδολογία και τις τεχνικές των κοινωνικών ερευνών. (2^η εκδ.) Αθήνα: Gutenberg.